1. Zadania i czynności robocze.
Inną nazwą tego zawodu jest: arbiter sportowy. Głównymi zadaniami sędziego jest pilnowanie, aby spotkanie rywali odbyło się zgodnie z ustalonymi przepisami. Kontroluje wszystkie sprawy, które mogą mieć wpływ na wynik pojedynku. Obserwuje walkę, mecz i w razie potrzeby przerywa,; odgwizduje błąd. Sędzia może upomnieć zawodnika, wyeliminować go. Sędzia mierzy czas przeznaczony na mecz, pojedynek. Sędzia zarządza koniec spotkania rywali i na sam koniec sporządza stosowny protokół. W pracy sędziego jest ważna konkretna dyscyplina sportu, w której się sędzia specjalizuje. W niektórych sportach wymaga się od sędziów bezpośredniego uczestnictwa w grze, np. w piłce nożnej czy koszykówce, gdzie sędzia biega wśród zawodników. Dlatego sędzia musi mieć dobre przygotowanie kondycyjne. Poza tym, musi być specjalistą w swojej dziedzinie. Ponadto jego osąd musi być niezawisły i obiektywny. Dlatego zatrudnia się sędziów niezwiązanych z danymi drużynami. W większości dyscyplin sędziowie pracują w zespołach sędziowskich. W piłce nożnej wyróżnia się kilku sędziów: sędzia główny, sędzia liniowy oraz obserwator. Podobnie jest w piłce siatkowej. Sędzia główny ma ostateczny głos w meczu, jego sądy są niezawisłe i nieodwołalne. Konsultuje się ze swoimi pomocnikami, ale jego głos jest decydujący. Ponadto sędzia główny sporządza protokół, zarządza koniec i początek meczu. W wioślarstwie zespół sędziów jest o wiele większy. W jego skład wchodzi sędzia główny, odpowiedzialny za wszystkie decyzje, sędziowie sprawdzający stan techniczny łodzi, sprzętu, uprawnień zawodników, sędzia starter, sędziowie płynący za osadami i czuwający nad prawidłowym przebiegiem rywalizacji, sędziowie mierzący czas i pierwsze przepłynięcie przez metę. W boksie jest sędzia główny, który jest na ringu i liczy punkty, oraz kilku sędziów oceniających.
Wzory dla sędziego sportowego:
CV sędzia sportowy
List motywacyjny sędzia sportowy
Podanie o pracę sędzia sportowy
2. Środowisko pracy.
Materialnym środowiskiem pracy sędziego jest miejsce, w którym odbywają się zawody sportowe. Miejsce pracy sędziego jest uzależnione od miejsca odbywania się imprezy sportowej. W tym zawodzie jest możliwa kontuzja, zwłaszcza w sportach, w których sędzia się bezpośrednio udziela podczas gry. Najczęściej sędzia sygnalizuje swoje decyzje za pomocą gwizdka, chorągiewki, pistoletu startowego, czy odpowiedniego gestu. W boksie sędzia daje znak za pomocą głosu. Praca sędziego niesie ze sobą ryzyko konfliktów: z zawodnikami, trenerami, kibicami. Często sędzia jest obiektem niechęci. Zdarzają się sytuacje, w których sędziowie mogą dostawać groźby, próby przekupstwa, pobicia, zastraszenia. Zasadnicza część pracy sędziego jest pracą sezonową. Pracuje, gdy jest sezon na zawody sportowe. Odbywa się w czasie trwania ligi, mistrzostw, igrzysk, mityngów. Wtedy pracuje około sześciu godzin. Konieczne są także częste wyjazdy w weekendy(soboty i w niedziele). Nadzór pracy można określić jako ścisły. Praca sędziego jest cały czas kontrolowana. Nie może się zdarzyć taka sytuacja, że sędzia daje się przekupić. Wtedy gubi się odwieczna idea sportu. Takie zdarzenia są kontrolowane i szeroko nagłaśniane. Taki sędzia, który zostanie przyłapany na gorącym uczynku, zostaje zwolniony z pracy, pozbawiony uprawnień i nie ma możliwości powrotu do zawodu. Jego kariera jest skończona.
3. Wymagania psychologiczne, wymagania fizyczne i zdrowotne, warunki podjęcia pracy w zawodzie.
Sędzia sportowy musi mieć rozwinięte umiejętności interdyscyplinarne, ponieważ pracuje przez cały czas z ludźmi, dla których wsparcie psychiczne jest bardzo ważne. Umiejętność komunikowania się, rozmawiania jest bardzo ważna zarówno dla sędziego, trenera , jak i dla zawodników. Ponadto jego praca nie tylko opiera się na rozmowach z samymi zawodnikami, ale także z innymi sędziami, trenerami, zawodnikami. Jakość tych kontaktów ma potem wpływ na ogólne wrażenie o osobie trenera oraz o jego pracy. Sędzia sportowy musi mieć psychologiczną intuicję, pozwalającą ocenić predyspozycje każdego sportowca. Dobra pamięć, wyczucie psychologiczne, empatia, wymagający charakter to bardzo potrzebne cechy w tym zawodzie. Sędzia sportowy jest dla zawodników mentorem, przewodnikiem w sportowym świecie. Musi mieć doskonałą wiedzę o realiach sportu, życia sportowca od kuchni, a nie tego co jest pokazywane w tabloidach. Ciężka praca, regularny trening to szansa na sukces. Spostrzegawczy i energiczny sędzia szybko dostrzeże błąd, czy pewne odchylenia od zasad gry. Może także zmienić zasady w czasie trwania meczu. Sędzia sportowy powinien być wytrwały i cierpliwy, ponieważ każdy progres jest uprzedzony wieloma potknięciami i porażkami. Sukces to sprawa czasu. Powinien być odporny na stres, powinien uspakajać zawodników, a nie denerwować. Jest to praca średniociężka, potrzebne są dobre predyspozycje fizyczne i zdrowotne do wykonywania tej pracy. Sędzia sportowy musi mieć dobre zdrowie i nie może mieć problemów z kondycją, szczególnie gdy jest to sędzia piłkarski, czy koszykowy.
4. Możliwości awansu w hierarchii zawodowej, możliwości podjęcia pracy przez dorosłych, polecana literatura, zawody pokrewne.
Podstawowym warunkiem do bycia sędzią sportowym są specjalne uprawnienia. Ponadto sędzia musi mieć przynajmniej wykształcenie średnie, chociaż bardziej pożądane są studia wyższe, o profilu sprawnościowym, np. AWF. Trzeba przejść kurs sędziowski, który jest zatwierdzany przez odpowiednie instancje i instytucje. W zależności od specjalizacji, wymagane są testy sprawnościowo- wytrzymałościowe. Gdy zdobędzie się odpowiednie wykształcenie, można się starać o tę pracę. Istnieją ogromne możliwości awansowania w hierarchii zawodowej. Otóż najwyższy rangą jest sędzia główny. Sędzia główny może awansować w swojej pozycji, w zależności od zawodów w jakich sędziuje, czy są to rozgrywki ligowe, ekstraklasa, mistrzostwa świata, igrzyska olimpijskie. Wachlarz możliwości jest bogaty. Niżsi rangą sędziowie także mogą awansować w zależności od rodzaju rozgrywek. Często sędzia liniowy, uczestniczący w mistrzostwach świata może być postawiony wyżej w hierarchii od sędziego głównego, który sędziuje w rozgrywkach ligowych.
5. Możliwości zatrudnienia oraz płace.
Osoby starsze wiekiem mogą zostać sędziami. Oczywiście są potrzebne w niektórych dyscyplinach sprawność fizyczna i dobra kondycja, dlatego przyjmuje się osoby dosyć młode. Jednak wiek nie jest ostatecznym głosem w rozważaniu o przyjęcie na stanowisko kandydata. Przede wszystkim liczy się doświadczenie i nieskazitelna opinia w środowisku sędziowskim. Istnieją inne formy wykonywania tego zawodu. Sędzia może być również sportowcem zawodowym, instruktorem sportu oraz trenerem. Jednak decydując się na zmianę profesji, musi się liczyć z tym, że powrót do bycia sędzią będzie trochę utrudniony, ponieważ jego osądy podczas meczy jego byłej drużyny mogą być tendencyjne. . Na koniec roku 2002 według statystyk GUS-u liczba osób zarejestrowanych w urzędzie pracy o stanowisku sędzia sportowy wynosiła 3. Największe bezrobocie wyniosło w województwie mazowieckim. Średnie wynagrodzenie dla osób z branży sportowej, a przede wszystkim dla kadry trenerskiej wynosi około 1887,61 złotych. Te zarobki przekraczają średnią krajową.